ประเภทของระบบ

        การตื่นตัวและความสนใจศึกษาระบบ  ทำให้นอกจากการทำความเข้าใจแบบจำลองของระบบว่ามีส่วนประกอบอย่างไร  และส่วนประกอบต่างๆทำงานเกี่ยวข้องกันอย่างไรแล้วจำแนกประเภทของระบบก็มีส่วนสำคัญเช่นกัน  โดยในการศึกษานั้นอาจจะแบ่งประเภทของระบบตามความสนใจได้แตกต่างกัน  ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็นประเภทต่างๆได้ดังนี้

          1.ระบบธรรมชาติ(Natural System)และระบบที่มนุษย์สร้างขึ้น(Manmade System)ซึ่งสามารถอธิบายได้ว่า  ระบบธรรมชาติหมายถึงระบบที่เป็นไปตามธรรมชาติหรือปล่อยให้เป็นไปตามธรรมชาติ  หรือโดยการอาศัยธรรมชาติเป็นส่วนใหญ่  ส่วนระบบที่มนุษย์สร้างขึ้นนั้นหมายถึงระบบที่มีการสร้างขึ้นมา  อาจจะเป็นการสร้างจากระบบธรรมชาติเดิม หรือระบบจะไม่ได้อาศัยระบบธรรมชาติเดิมก็ได้  เช่น  ระบบธนาคาร  ระบบบริษัท  ระบบการศึกษา  หรือระบบเครื่องจักรกล  เป็นต้น

          2.ระบบปิด(Close System)และระบบเปิด(Open System)ซึ่งสามารถอธิบายได้ว่า  ระบบปิดหมายถึงระบบที่มีการควบคุมการทำงานและการแก้ไขด้วยระบบเองอย่างอัตโนมัติ  โดยระบบไม่เปิดโอกาสให้บุคคลภายนอกเข้าไปปฏิบัติงานได้ด้วยตัวเอง  หรือได้เข้าร่วมการดำเนินการ  ส่วนระบบเปิดหมายถึงระบบที่ไม่มีการควบคุมการทำงานด้วยตัวระบบเอง จะต้องทำการควบคุมดูแลโดยมนุษย์  เป็นระบบที่เปิดโอกาสให้บุคคลภายนอกได้เข้าร่วมการดำเนินการด้วยตนเอง  ส่วนมากเป็นระบบการใช้เครื่องจักร  เช่น  ระบบเครื่องATMหรือระบบการใช้ห้องสมุด  เป็นต้น

         3.ระบบคน(Man SystemหรือMaual System)ระบบเครื่องจักร(Machine System)และระบบคนเครื่องจักร(Man-Machie System)ซึ่งสามารถอธิบายได้ว่าระบบคนหมายถึงระบบที่การปฏิบัติงานส่วนใหญ่จะใช้แรงงานคน หรือระบบที่ใช้แรงงานของคนในการทำงานโดยตรง  อาจจะมีเครื่องจักรช่วยในการทำงานบ้างก็ได้  แต่จะต้องเป็นเครื่องจักรที่อยู่ภายใต้การควบคุมของคนโดยตรง  ส่วนระบบเครื่องจักรหมายถึงระบบการทำงานโดยใช้เครื่องจักรโดยตรง  หรือเครื่องจักรจะเป็นผู้ทำงานให้  ซึ่งอาจใช้คนบ้างก็ได้  เช่น  การฝากถอนเงินจากเครื่องATMหรือการบรรจุหีบห่อที่ทำโดยตรงด้วยเครื่องจักร  เป็นต้น  และระบบคนเครื่องจักรหมายถึงระบบที่มีการทำงานร่วมกันของคนและเครื่องจักร  ซึ่งจะต้องมีทั้ง2อย่างจะขาดสิ่งหนึ่งสิ่งใดไม่ได้  เช่น  การฝากถอนเงินที่เคาน์เตอร์ของธนาคารโดยใช้ระบบคอมพิวเตอร์  เป็นต้น

          4.ระบบหลัก(Major System)ระบบรอง(Minor System)ซึ่งสามารถอธิบายได้ว่า  ระบบหลักหมายถึงระบบที่ได้วางไว้เป็นหลักหรือเป็นแนวทางสำหรับการกำหนดหรือการจัดทำระบบรอง  เพื่อให้เหมาะสมกับสถานการณ์บางอย่าง  หรือเพื่อให้เป็นการเหมาะสมกับหน่วยปฏิบัติงานย่อย ระบบหลักส่วนมากจะเป็นระบบที่วางไว้อย่างกว้างๆเพื่อให้เข้ากันได้กับทุกสถานการณ์หรือทุกหน่วยงาน  ส่วนระบบรองหมายถึงระบบที่ช่วยเสริมระบบหลักให้สมบูรณ์ หรือมีประสิทธิภาพที่สมบูรณ์ยิ่งขึ้น  เช่น  ระบบการทำงานที่มีแผนระยะสั้นและแผนระยะยาว  เป็นต้น

          5.ระบบใหญ่(System)และระบบย่อย(Sub-System)ซึ่งสามารถอธิบายได้ว่า  ระบบใหญ่หมายถึงระบบที่รวมระบบย่อยตั้งแต่1ระบบขึ้นไป  เพื่อปฏิบัติงานอย่างใดอย่างหนึ่ง  โดยมีวัตถุประสงค์หรือเป้าหมายเดียวกันหรือร่วมกัน  เช่น  ระบบมหาวิทยาลัยที่ประกอบด้วยคณะและหน่วยงานต่างๆหรือระบบธุรกิจที่ประกอบด้วยฝ่ายหรือแผนกงานต่างๆ  เป็นต้น  ส่วนระบบย่อยหมายถึงระบบย่อยของระบบใหญ่  เพื่อปฏิบัติงานอย่างใดอย่างหนึ่งของระบบใหญ่  หรือเป็นส่วนหนึ่งของระบบใหญ่  ซึ่งถ้าขาดระบบย่อยส่วนใดส่วนหนึ่งแล้ว  ระบบใหญ่ก็จะดำเนินการต่อไปไม่ได้  และระบบย่อยเหล่านี้อาจแบ่งออกเป็นระบบย่อยๆเป็นลำดับ

      จากการแบ่งประเภทของระบบตามที่กล่าวมา  ผู้อ่านควรจะศึกษาและทำความเข้าให้ลึกซึ้งเสียก่อนที่จะจำแนกว่า  ระบบที่ต้องการเป็นแบบใด แต่ไม่ว่าจะมีการแบ่งประเภทของระบบแบบใด  จะสังเกตได้ว่าระบบแต่ละระบบต่างมีความสัมพันธ์กัน  ซึ่งจะใช้เป็นกรอบในการจำแนกและศึกษาอย่างละเอียดต่อไป